Wie met stemmen werkt, weet dat dit een verantwoordelijke
taak is. Vaak staan we er niet bij stil, maar elk mens krijgt maar één stem en
moet het daarmee zijn hele leven doen. Normaal gesproken gaat dat vanzelf
goed. Gelukkig maar. Maar óf het ook echt goed gaat, hangt af van heel veel verschillende
factoren: een stem die van nature sterk is, zal minder reageren op een zware
belasting van een spreekberoep zoals bijvoorbeeld leraar, presentator of
verkoper. Een sterke stem zal ook de belasting van veelvuldig en langdurig
zingen verdragen.
In de koorpraktijk is de duur en frequentie bij de meeste koren beperkt. Veel kan er dus niet misgaan, zou je kunnen zeggen. Maar,
dat is misschien niet de belangrijkste vraag. Het gaat er meer om of een stem
zich happy voelt, kan gedijen in de persoon en of die is opgewassen tegen de muzikale
en vocale uitdagingen. Voor dat laatste is het nodig dat iemand goed wordt begeleid,
want zingen als je instrument niet mooi klinkt of moeilijk doet, motiveert niet
en belemmert het genieten van de klank.
Waarom is stemvorming nodig?
Als kinderen geboren worden, gaan we ervan uit dat ze normaliter een gezonde stem hebben die vaak een indringende klank kan produceren. Die klank wordt (nog) niet gehinderd door de bewuste en onbewuste correcties van de volwassenen er omheen. Uiteraard zijn correcties soms noodzakelijk, maar gedurende de opvoeding is er toch vooral sprake van inpassing of misschien indamming van de klank. Begrijpelijk, maar misschien niet zo handig om een vrij en ongeremd stemgebruik te ontwikkelen. Daar komt nog bij dat kinderen veel meer geluid om zich heen horen dan vroeger het geval was. De zangpedagoog heeft daarom als taak om een goede stemattitude in het leven van alledag te bevorderen. De idee dat dit zou kunnen door elke repetitie enkele arpeggio’s te zingen, lijkt me een utopie.
Het geven van oefeningen enkel omdat stemvorming “moet”, betekent dat de oefeningen zelf het doel worden. Zij zijn niet langer een middel om de klank van de stem te ontwikkelen, maar eerder een doel op zichzelf.
Voor geregistreerde gebruikers is uitgebreide informatie over alle items rondom stemvorming en klankontwikkeling voorhanden.
Op welke manieren kun je aandacht besteden aan stemvorming?
Allereerst is er het onderscheid tussen de individuele stemvorming, zoals die wordt toegepast voor de opleiding tot solozang en de koorstemvorming. Een koor bestaat niet louter uit een optelsom van individuele stemmen. Zelfs het bijeenbrengen van de meest fraaie stemmen, die al volledig zijn gevormd, vraagt veel van de pedagoog. Het functioneren in een koor vraagt van koorleden om zich te richten op de ander. Dit kan alleen maar gebeuren in het koor, met elkaar. Het vormen van individuele stemmen is een taak voor de specialist, en hoort niet zozeer thuis in de koorpraktijk, alhoewel extra scholing van de dirigent ook in dit opzicht, een koor sneller tot een bepaald niveau kan voeren.
De goede stemvormer zal bij de koorstemvorming te werk gaan zoals een arts. Hij stelt eerst een diagnose [1] en bepaalt vervolgens aan de hand daarvan, welke behandeling noodzakelijk is. Het in het wilde weg strooien met stemvormingsoefeningen heeft hoogstens een toevallig effect. Het rendement is in veel gevallen zeer beperkt.
Voetnoten
1 Walter Carroll spreekt in zijn handleiding van een “vertrekpunt” voor de goede stemvorming. Hij stelt voor uit te gaan van de “mooiste toon” die een koor kan produceren. Hij noemt dat de “Standard of Tone”, van waaruit andere tonen kunnen worden afgeleid. Zie pag. 10 en 11.